KẾT QUẢ THỰC HIỆN DỰ ÁN KHUYẾN NÔNG
CẢI TẠO VƯỜN TẠP GIAI ĐOẠN 2019 - 2021
TS. Nguyễn Văn Hiền
Hội Làm vườn Việt Nam
1. Sự cần thiết phải cải tạo vườn tạ
1.1. Nguyên nhân tồn tại vườn tạp
- Thiếu quy hoạch và không xác định rõ loại cây ăn quả chính cho từng vùng, từng địa phương, sự hiểu biết về điều kiện của vùng chưa đầy đủ nên chọn loại cây trồng, cơ cấu giống không phù hợp với điều kiện khí hậu, đất đai. Vườn cây được trồng không phù hợp với yêu cầu sinh học của từng cây trồng dẫn đến hiệu quả sử dụng đất và các điều kiện sẵn có bị hạn chế nên khó tránh được các bất lợi của thiên tai tác động đến vườn cây.
- Chủ vườn trồng cây theo cảm tính chạy theo phong trào nhất thời không xác định loại cây ăn quả chủ lực trong vườn, ai thích cây gì thì trồng cây ấy. Chủ vườn thấy trên thị trường một loại cây nào đấy bán có giá là lập tức tìm mua bằng được cây giống ấy để trồng.
- Cây giống chưa tốt, không đạt tiêu chuẩn chất lượng, sạch bệnh. Người sản xuất chưa được hướng dẫn quy trình kỹ thuật trồng, chăm sóc và phòng trừ sâu bệnh trên cây ăn quả cặn kẽ, nên sau 3 – 4 năm trồng thì cây không ra quả hoặc ra quả không đạt tiêu chuẩn chất lượng như mong muốn ban đầu nên đã phải chặt bỏ để trồng cây khác.
- Năng lực và vốn của chủ vườn chưa đáp ứng, việc đầu tư chưa phù hợp với yêu cầu của cây.
1. 2. Sự cần thiết phải cải tạo vườn tạp
Tình trạng không sử giống được chọn lọc, không thực hiện đầy đủ quy trình kỹ thuật thâm canh, còn trồng và chăm bón tùy tiện dẫn đến vườn cây ăn quả chưa đồng đều, có sự chênh lệch khá lớn về năng suất và chất lượng sản phẩm, mẫu mã chưa đẹp, chất lượng chưa cao, nên khó cạnh tranh với các nước trong khu vực và trên thế giới.
Cây ăn quả chiếm vị trí quan trọng trong sản xuất nông nghiệp, đặc biệt là đối với người dân sống ở vùng đồi, núi nơi mà diện tích đất trồng lúa ít. Trong nhiều năm qua người dân vẫn duy trì trồng các loại cây ăn quả để tăng thu nhập và cải thiện đời sống. Song chưa có sự đầu tư đúng mức nên diện tích, năng suất, sản lượng chưa cao, chất lượng quả không đồng đều, giá trị sản phẩm thấp.
Cải tạo vườn tạp là việc làm không dễ dàng và không phải chỉ làm trong một thời gian ngắn. Trong những năm qua đã có nhiều địa phương có phong trào cải tạo vườn tạp, nhưng không ít nơi nóng vội, làm ồ ạt, ít chú ý đến cải tiến chất lượng và cơ cấu cây trồng trong vườn, cải tạo, bồi bổ dinh dưỡng đất, ứng dụng tiến bộ kỹ thuật, công nghệ mới đối với vườn cây ăn quả nên hiệu quả không cao dẫn đến vườn tạp này lại trở thành vườn tạp khác
Một trong những tiêu chí quan trọng, xuyên suốt trong Chương trình xây dựng nông thôn mới là nâng cao thu nhập cho người nông dân. Để thực hiện mục tiêu này, một trong những hướng đi trọng tâm là vấn đề cải tạo vườn tạp của các hộ gia đình nhằm nâng cao giá trị cây trồng, giá trị trên một đơn vị canh tác. Cải tạo vườn tạp - hướng đi cần thiết trong Chương trình xây dựng nông thôn mới.
Để góp phần khắc phục tồn tại nêu trên Hội Làm vườn Việt Nam thực hiện Dự án khuyến nông Trung ương “Xây dựng mô hình cải tạo vườn tạp hiệu quả, an toàn thực phẩm và phát triển bền vững ở một số tỉnh phía Bắc” giai đoạn 2019 - 2021 là yêu cầu cấp thiết đẩy nhanh diện tích cây ăn quả theo hướng hàng hóa, giảm nghèo bền vững cho nông dân các dân tộc vùng trung du, miền núi phía Bắc.
2. Tóm tắt kết quả thực hiện Dự án Cải tạo vườn tạp
Trong 3 năm thực hiện Dự án Cải tạo vườn tạp chúng tôi đã trồng mới và ghép cải tạo được 79,2 ha cây ăn quả với 317 hộ tham gia là các hộ nghèo thuộc các xã đặc biệt khó khăn theo Quyết định số 900/QĐ-TTg ngày 20/6/2017 của Thủ tướng Chính phủ ở các tỉnh Cao Bằng, Thái Nguyên, Bắc Giang, Phú Thọ, trong đó:
* Về xây dựng mô hình trình diễn
- Trồng mới được 50 ha bưởi Diễn với 196 hộ tham gia, trong đó:
+ 15 ha với 65 hộ tham gia tại xã Quang Trung, xã Bạch Đằng, xã Ngũ Lão huyện Hòa An tỉnh Cao Bằng .
+ 16 ha với 60 hộ tham gia tại xã Hợp Thành, huyện Phú Lương, xã Phúc Lương, huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên.
+ 9 ha với 31 hộ tham gia tai xã Quỳnh Sơn, xã Đức Giang, huyện Yên Dũng, tỉnh Bắc Giang.
+ 10 ha với 40 hộ tham gia tại xã Cự Đồng, xã Địch Quả, huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ.
Cây bưởi Diễn trồng trong vùng dự án đều thích nghi với điều kiện khí hậu, đất đai, nhìn chung sinh trưởng, phát triển tốt, rất ít sâu bệnh hại. Các mô hình bưởi Diễn trồng tháng 8, tháng 9 năm 2019 đã có 30 – 50% số cây ra hoa kết quả.
- Trồng mới được 10 ha lê VH6 với 40 hộ tham gia tại xã Cao Chương, thị trấn Trà Lĩnh, huyện Trùng Khánh tỉnh Cao Bằng. Cây lê thích hợp với điều kiện khí hậu, đất đai ở huyện Trung Khánh, sinh trưởng, phát triển tốt. Mô hình lê VH6 trồng tháng 8 năm 2019 ở xã Cao Chương, huyện Trùng Khánh đã có khoảng 30% số cây ra hoa kết quả.
- Trồng mới được 15 ha nhãn chín sớm với 60 hộ tham gia tại xã Bình Sơn và xã Vô Tranh huyện Lục Nam tỉnh Bắc Giang. Cây nhãn sinh trưởng tốt, đang trong giai đoạn phần cành.
- Ghép cải tạo được 4,2 ha nhãn chín muộn với 21 hộ tham gia tại xã Hóa Thượng và xã Tân Long, huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên .
Mô hình ghép cải tạo nhãn : Mắt ghép bật mần trên 86%, mầm mắt ghép sinh trưởng tốt. Mô hình nhãn ghép tháng 9/2019, đến tháng 3/2021 đã có gần 100% số cây ra hoa đậu quả. Qủa có mẫu mã đẹp, năng suất đạt từ 3 đến 4 kg/cây. Như vậy chỉ hơn 1 năm tính từ thời điểm ghép cây nhãn đã ra hoa kết quả.
* Về đào tạo, tập huấn kỹ thuật
- Đã tổ chức được 31 lớp tập huấn kỹ thuật trồng và chăm sóc cây bưởi Diễn, cây nhãn chín sớm, cây lê VH6 và ghép cải tạo nhãn cho 664 lượt người thuộc các hộ tham gia mô hình.
- Đã tổ chức được 14 lớp huấn luyện, đào tạo Kỹ thuật cải tạo vườn tạp, Kỹ thuật ghép cải tạo, Kỹ thuật trồng và chăm sóc một số cây ăn quả theo VietGAP cho 532 lượt người xung quanh mô hình.
Nhìn chung các học viên nắm được kiến thức trồng và chăm sóc cây ăn quả có trong mô hình.
* Về thông tin tuyên truyền
- Tổ chức được 11 cuộc tham quan hội thảo với 440 người tham gia và in 2.530 cuốn Sổ tay hướng dẫn kỹ thuật cải tạo vườn tạp.
- Thông tin tuyên truyền trên dài báo, trang web của Hội Làm vườn Việt Nam, làm phóng sự tuyên truyền về việc thực hiện Dự án Cải tạo vườn tạp đăng trên báo điện tử Bắc Giang ngày 01/8/2021. Ngoài ra Hội Làm vườn tỉnh Bắc Giang cũng đã đưa tin về việc thực hiện Dự án Cải tạo vườn tạp tại địa phương đăng trên báo Liên hiệp các hội KH&KT tỉnh Bắc Giang, Tạp chí kinh tế nông thôn. Thông tin về kết quả áp dụng tiến bộ kỹ thuật vào mô hình cải tạo vườn tạp cũng đã được đang trên kỳ yếu khuyến nông @ nông nghiệp tháng 11/2021.
* Về nhân rộng mô hình
Kết quả bước đầu, từ năm 2020 đến năm 2021 nông dân tại các vùng dự án thuộc các tỉnh tỉnh Phú Thọ, Thái Nguyên, Bắc Giang đã tự bỏ vốn của gia đình để trồng mới bưởi Diễn, nhãn chín sớm và ghép cải tạo nhãn được 24,68 ha với 79 hộ tham gia, trong đó: trồng mới 11,68 ha bưởi Diễn với 45 hộ tham gia; 12,40 ha nhãn chín sớm với 32 hộ tham gia; ghép cải tạo nhãn được 0,6 ha với 2 hộ tham gia.
Tại các địa điểm tham gia xây dựng mô hình các hộ nông dân đã thành lập các tổ nhóm, bầu tổ trưởng, nhóm trưởng để điều hành quá trình thực hiện mô hình và là cầu nối với cán bộ khuyến nông, lãnh đạo địa phương trong điều hành công việc. Các nhóm viên, tổ viên giúp đỡ nhau để triển khai mô hình.
3. Các bài học kinh nghiệm
3.1. Những tồn tại và khó khăn trong qúa trình thực hiện dự án
- Số hộ tham gia mô hình nhiều, diện tích nhỏ lẻ chưa tập trung thuộc các xã đặc biệt khó khăn, phần đông là dân tộc thiểu số, chưa có điều kiện tiếp xúc nhiều với các kỹ thuật sản xuất tiên tiến. Một số bộ phận nông dân có trình độ thấp đang còn tâm lý trông chờ, ỷ lại vào sự hỗ trợ của Nhà nước, còn xem việc cải tạo vườn tạp không phải của nhà mình.
- Một số hộ chưa tuân thủ đúng quy trình kỹ thuật về tưới nước, tủ gốc, cắt tỉa tạo tán và phun thuốc phòng trừ sâu bệnh; vệ sinh đồng ruộng chưa tốt, cây bị thiếu nước tưới, sinh trưởng không đồng đều.
- Tất cả các mô hình trồng cây ăn quả thuộc dự án đều thực hiện trên vùng đồi núi, thời tiết nắng nóng kèm theo khô hạn, thiếu nước tưới đã ảnh hưởng đến sinh trưởng phát triển của cây trồng.
3.2. Các bài học kinh nghiệm
- Để tiếp tục đẩy mạnh phong trào cải tạo vườn tạp gắn với thực hiện chương trình xây dựng Nông thôn mới, các địa phương cần tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho người dân về tầm quan trọng và vai trò của kinh tế vườn. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, động viên người dân mạnh dạn đầu tư cải tạo vườn tạp gắn với hướng dẫn, chuyển giao tiến bộ khoa học kỹ thuật và hỗ trợ nông dân về vốn đầu tư, giống cây trồng… Đồng thời, tăng cường việc quảng bá, xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường tiêu thụ qua đó tạo đầu ra ổn định cho các loại nông sản đặc sản giúp bà con yên tâm phát triển sản xuất, nâng cao thu nhập trên cơ sở hiệu quả cải tạo vườn tạp.
- Thông qua hội nghị hội thảo để bà con thấy được việc cải tạo vườn là cho chính gia đình mình. Tiếp tục ưu tiên công tác khuyến nông, tập huấn, chuyển giao tiến bộ khoa học kỹ thuật cho người dân, vận động bà con chuyển đổi trồng các loại cây có giá trị kinh tế, phù hợp với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng của địa phương...
- Hình thành các nhóm sở thích, tổ hợp tác liên kết sản xuất thông qua các hợp tác xã nông nghiệp, cung ứng sản phẩm ra thị trường, trước mắt chủ yếu là nội tiêu. Các cấp, ngành làm khâu trung gian kết nối tiêu thụ sản phẩm cho nông dân.
MỘT SỐ HÌNH ẢNH VỀ DỰ ÁN
Bạn đánh giá như thế nào về hoạt động của Hội Làm vườn Việt Nam |
Hoạt động có hiệu quả |
Hoạt động không hiệu quả |
Không có ý kiến |