Tiềm năng phát triển cây ăn quả ở miền trung

Tổng diện tích cây ăn quả trên địa bàn miền Trung khoảng 85.000ha, trong đó xoài 12.500ha, chuối 18.600ha, dừa 26.000ha và một số loại cây mang tính chất đặc thù của vùng như 1.200ha nho tập trung ở tỉnh Ninh Thuận và 26.000ha thanh long tập trung ở tỉnh Bình Thuận.

Đặc biệt, cây ăn quả ở miền Trung không trồng phân bố rải rác, mà chỉ tập trung ở một số tỉnh. Trong toàn vùng có 12.500ha xoài thì tập trung nhiều nhất ở tỉnh Khánh Hòa từ 7.000 - 10.000ha; 2 tỉnh Bình Thuận và Bình Định mỗi tỉnh trồng khoảng từ 1.500 - 3.000ha, cây dừa có diện tích 26.000ha thì tập trung chủ yếu tại Bình Định với 10.500ha, tiếp theo là Quảng Ngãi 7.000ha, Phú Yên 5.000ha. Thực tế đã hình thành nên vùng sản xuất tập trung.

Bên cạnh hình thành vùng sản xuất tập trung, cây ăn quả ở miền Trung còn hình thành nên bộ giống. Miền Trung có 12.500ha xoài nhưng chỉ trồng 3 loại giống, đó là xoài cát Hòa Lộc, xoài Đài Loan và xoài Úc; 18.600ha chuối nhưng chỉ tập trung trồng chuối mốc (chuối sứ); 26.000ha dừa nhưng chỉ trồng 2 giống, dừa xiêm uống nước và dừa ta lấy dầu; 26.000ha thanh long được trồng chủ yếu giống ruột trắng; 1.200ha nho tập trung 2 giống Red Cadinal (nho tím) và NH01-48 (nho xanh); 700ha sầu riêng chỉ 1 loại giống Mongthong; 1.100ha táo chỉ trồng 1 loại táo xanh…Việc đã định hình bộ giống là điều kiện thuận lợi để miền Trung phát triển vùng cây ăn quả đồng đều, tập trung.

Ngoài ra, nông dân miền Trung còn ứng dụng thành thạo các tiến bộ KHKT trên từng loại cây trồng. Từ những năm 2006 - 2008, nông dân Khánh Hòa đã rất rành rõi việc cắt cành những cây xoài giống cũ để ghép mới xoài Úc. Các giải pháp nâng cao năng suất, chất lượng cây ăn quả cũng đã được hình thành trong quy trình sản xuất. Ngoài ghép xoài thay giống, nông dân còn rất giỏi việc xử lý cho xoài ra hoa tập trung và xử lý xoài ra hoa trái vụ, tưới nước tiết kiệm cho xoài để nâng cao năng suất, bao quả xoài ngăn ruồi đục quả tấn công gây hại.

Một lợi thế khác mà cây ăn quả ở miền Trung được thiên nhiên ban tặng là mùa mưa ở đây trái với mùa mưa ở các vùng trồng cây ăn quả trọng điểm là miền Đông Nam Bộ và miền Bắc. Do đó, thời điểm thu hoạch cây ăn quả ở miền Trung trái vụ tự nhiên với các vùng khác nên tránh được cạnh tranh trong khâu tiêu thụ.

Khí hậu nắng nóng cũng là lợi thế của cây ăn quả ở miền Trung, vì hiện nay hệ thống thủy lợi không chỉ ưu tiên tưới cho cây lúa mà các đối tượng cây ăn quả, rau màu cây công nghiệp cũng được quan tâm. Hệ thống thủy lợi phát triển càng phát huy ưu thế nền nhiệt độ cao của miền đất nắng nóng. nền nhiệt độ cao thì cường độ bức xạ lớn, mà khi cường độ bức xạ lớn thì cây quang hợp nhiều hơn, đây là điều kiện để cây cho năng suất cao và mùa thu hoạch ngắn lại.

Ở xứ lạnh mùa ra hoa đậu trái của cây ăn quả phải kéo dài đến 6 tháng, nhưng ở miền Trung nhờ nền nhiệt độ cao nên chỉ khoảng 4 tháng rưỡi. 

Hội đủ những điều kiện thuận lợi như trên nhưng thời gian qua cây ăn quả ở miền Trung chưa được xem trọng phát triển thành vùng hàng hóa. Muốn đánh thức tiềm năng cây ăn quả ở miền Trung việc đầu tiên cần làm là 1 đơn vị khoa học phải đảm nhận nhiệm vụ tổng hợp, xác định được trong vùng đang có những loại cây gì, diện tích bao nhiêu, và chọn ra một số cây chủ lực. Sau đó, đơn vị khoa học phải tổng hợp các tiến bộ kỹ thuật đã được áp dụng hiệu quả trên từng loại cây trồng để xây dựng nên gói kỹ thuật, để sau đó áp dụng rộng rãi vào sản xuất.

Bên cạnh đó, ngành chuyên môn cũng cần xem lại cây ăn quả ở miền Trung còn có những điểm yếu gì. Ví như với đối tượng xoài Úc, nếu dùng túi bao quả để tránh ruồi đục quả tấn công gây hại thì quả xoài sẽ không lên màu, người tiêu dùng không ưng bụng. Bây giờ cần nghiên cứu dùng túi bao loại nào không ảnh hưởng đến việc lên màu của quả xoài, hoặc nghiên cứu giải pháp không dùng túi bao, nhưng ngăn được lũ ruồi tấn công gây hại.

Cây ăn quả ở miền Trung cần được hình thành theo chuỗi từ sản xuất đến tiêu thụ, xuất khẩu thì mới mong phát triển bền vững. Khi đã có vùng sản xuất tập trung số lượng hàng hóa lớn, đồng nhất chủng loại thì khi ấy dễ lôi kéo doanh nghiệp bao tiêu sản phẩm. Đến khi ấy tiềm năng cây ăn quả mới thực sự được đánh thức.

Khi tiềm năng cây ăn quả ở miền Trung được đánh thức, một bộ phận không nhỏ nông dân trong vùng sẽ có được cuộc sống ổn định. Bởi, so sánh hiệu quả kinh tế giữa các loại cây ăn quả với cây lúa, cây ngô hay các loại rau màu thì thu nhập của cây ăn quả vượt trội. Trồng cây ăn quả là 1 hướng sản xuất bền vững, bởi chỉ trồng 1 lần là thu hoạch đến 20 - 30 năm sau. Trong khi đó, cây ăn quả ít sử dụng nước tưới hơn các loại cây trồng khác, áp lực về nước tưới của nhưng tỉnh trong vùng thường xuyên xảy ra hạn hán sẽ được giảm. Thêm vào đó, cây ăn quả còn tăng tán che phủ nên nền đất giảm được bốc thoát hơi nước, nhu cầu tưới ít lại và làm giảm xói mòn đất.

Theo Vũ Đinh -Báo Nông nghiệp Việt Nam