VƯỜN KIỂU MẪU TRONG XÂY DỰNG NTM 7. Tiêu chí vườn hộ, vườn mẫu nông hộ trong xây dựng NTM của tỉnh Thanh Hóa

Tiêu chí vườn hộ, vườn mẫu nông hộ trong xây dựng NTM của tỉnh Thanh Hóa

(Trích tham luận của ông Lôi Xuân Len - Uỷ viên Ban Thường vụ Hội Làm vườn Việt Nam

Chủ tịch Hội Làm vườn và Trang trại  tỉnh Thanh Hóa)

I. Tiêu chí vườn hộ, vườn mẫu nông hộ trong Bộ tiêu chí xây dựng NTM của Thanh Hóa

Tỉnh Thanh Hóa rất coi trong vai trò của nghề làm vườn nói chung, vườn hộ gia đình nói riêng trong phát triển kinh tế nông thôn và xây dựng NTM. Vì vậy, xây dựng vườn hộ là một trong Bộ tiêu chí đạt chuẩn NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu giai đoạn 2018-2020.

1. Tiêu chí vườn hộ đối với xã đạt chuẩn NTM nâng cao, Thôn bản NTM kiểu mẫu

1.1. Ngày 10/8/2018 và ngày 28/11/2019, UBND tỉnh Thanh Hóa đã ban hành Quyết định số 25/2018/QĐ-UBND và Quyết định số 37/2019/QĐ-UBND về tiêu chí, điều kiện, trình tự, thủ tục, hồ sơ, công nhận, công bố xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa, giai đoạn 2018 - 2020. Theo đó, xã nông thôn mới nâng cao phải đạt 15 tiêu chí, trong đó xây dựng vườn hộ, vườn mẫu nông hộ là một tiêu chí trong số 15 tiêu chí trong xây dựng nông thôn mới, một trong những điều kiện bắt buộc phải có mới được công nhận xã NTM, NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu.

Tiêu chí vườn hộ của xã được công nhận NTM nâng cao phải đạt ba tiêu chuẩn:

- Có ít nhất 30% vườn hộ có hệ thống tưới tiêu khoa học hoặc có áp dụng một trong các ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ tiên tiến khác vào sản xuất, thu hoạch, bảo quản và chế biến.

- Vườn hộ được quy hoạch khoa học, hiệu quả, sản phẩm hàng hóa đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm.

- Giá trị sản phẩm nông nghiệp hàng hóa của vườn hộ chiếm tỷ lệ tối thiểu 75% tổng giá trị sản phẩm từ vườn.

1.2. Ngày 21/8/2019, UBND tỉnh Thanh Hóa ban hành Quyết định số 26/2019/QĐ-UBND về bộ tiêu chí thôn bản NTM kiểu mẫu trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa. Theo đó thôn bản NTM kiểu mẫu phải có đủ 14 tiêu chí, trong đó tiêu chí " Nhà ở và khuôn viên nông hộ" phải đạt 5 tiêu chuẩn:

a) Tỷ lệ hộ có nhà ở đạt tiêu chuẩn của Bộ Xây dựng đạt 100%.

b) Đồ đạc của mỗi hộ gia đình được sắp xếp gọn gàng, ngăn nắp, khoa học, các công trình phụ trợ thuận tiện cho sinh hoạt, hợp vệ sinh, đảm bảo mỹ quan.

c) Vườn hộ của thôn, bản đạt NTM kiểu mẫu phải đạt 5 tiêu chí sau:

- Có bản vẻ hoặc sơ đồ quy hoạch được UBND xã xác nhận.

- Có cảnh quan đẹp, hài hòa, có sản phẩm an toàn vệ sinh thực phẩm.

- Thu nhập từ vườn hàng năm đạt 25 triệu đồng/500m².

- Tỷ lệ hộ chăn nuôi (nếu có) đúng quy cách kỹ thuật, có sử dụng bể biogas hoặc chế phẩm sinh học đảm bảo vệ sinh môi trường.

- Tỷ lệ hộ gia đình có tường rào (nếu có) bằng cây xanh hoặc tường rào kết hợp hài hòa với trồng cây xanh, cây hoa đạt từ 65 % trở lên.

1.3. Ngày 10/8/2022, UBND tỉnh Thanh Hóa ban hành Quyết định số 32/2022/QĐ-UBND về Bộ tiêu chí xã nông thôn mới tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2022-2025, Quyết định số 33/2022/QĐ-UBND về Bộ tiêu chí xã nông thôn mới nâng cao tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2022-2025. Bộ tiêu chí lần này có 19 tiêu chí, từng tiêu chí đều có mức độ cao hơn so với trước và tiêu chí của xã nông thôn mới nâng cao có yêu cầu cao hơn xã nông thôn mới. Từng tiêu chí đều theo hướng phát triển nền nông nghiệp xanh, nông thôn hiện đại, nông dân văn minh, như tiêu chí về "Tổ chức sản xuất và phát triển kinh tế nông thôn" phải có: Hợp tác xã hoạt động hiệu quả, có sản phẩm OCOP, có mô hình ứng dụng công nghệ cao, có ứng dụng chuyển đổi số, có thương mại điện tử, có cấp mã vùng nguyên liệu, có mô hình phát triển kinh tế nông thôn đa giá trị. Thu nhập, chất lượng môi trường sống phải cao hơn..

2. Tiêu chí vườn mẫu nông hộ

Một vườn nông hộ cụ thể để được công nhận vướn mẫu nông hộ cần đạt 5 tiêu chí sau đây:

a) Quy hoạch và thực hiện quy hoạch:
   - Có bản vẽ hoặc sơ đồ quy hoạch-thiết kế được UBND xã xác nhận.
   - Thực hiện đúng quy hoạch-thiết kế được UBND xã xác nhận.
b) Ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật:
   - Có hệ thống tưới, tiêu khoa học và ít nhất có áp dụng một trong các ứng dụng tiến bộ khoa học, công nghệ tiên tiến khác vào sản xuất, thu hoạch, bảo quản, chế biến.
c) Sản phẩm từ vườn:
   - Sản phẩm hàng hóa đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm.
   - Giá trị sản phẩm thuộc nhóm sản phẩm nông nghiệp hàng hóa chủ lực của tỉnh chiếm tỷ lệ tối thiểu 75% tổng giá trị sản phẩm từ vườn.
d) Môi trường cảnh quan:
   - Tỷ lệ hàng rào xanh > 80%.
   - Tỷ lệ cây xanh trong diện tích đất ở của hộ gia đình < 20%.
   - Chuồng trại chăn nuôi phải đảm bảo đúng quy cách kỹ thuật, đảm bảo vệ sinh môi trường (có sử dụng bể biogas, đệm lót sinh học hoặc Ruồi lính đen).
   - Có hệ thống thoát nước thải đảm bảo vệ sinh, không ô nhiễm môi trường; chất thải phải được phân loại trước khi tập kết ở điểm thu gom.
đ) Thu nhập:
   Thu nhập trên cùng một đơn vị diện tích đối với cây trồng trong vườn so với thu nhập từ trồng lúa trong xã > 5 lần. Tổng thu nhập tối thiểu từ kinh tế vườn trong một năm (bao gồm tất cả sản phẩm từ trồng trọt, chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản...):
   - Đối với vườn có diện tích < 1000 m2: > 60 triệu đồng.
   - Đối với vườn có diện tích 1000 m2 - 2000 m2: > 80 triệu đồng.
   - Đối với vườn có diện tích 2000 m2 - 3000 m2: > 120 triệu đồng.
   - Đối với vườn có diện tích > 3000 m2: < 150 triệu đồng. 

3. Các chính sách khuyến khích xây dựng NTM của tỉnh Thanh Hóa

- Ngày 23/7/2021, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh khóa XIX đã ban hành Quyết định số 622-QĐ/TU về Chương trình phát triển nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới, giai đoạn 2021 - 2025. Mục tiêu chung là: Tạo chuyển biến rõ nét về quy mô, năng suất, chất lượng, hiệu quả và khả năng cạnh tranh của các sản phẩm nông, lâm, thủy sản; mở rộng sản xuất các sản phẩm hàng hóa có tiềm năng, lợi thế theo chuỗi giá trị; phấn đấu đến năm 2025 cơ bản hình thành được nền nông nghiệp sản xuất hàng hóa lớn, công nghệ cao, một số sản phẩm có lợi thế xây dựng được thương hiệu mạnh.

- Ngày 17/7/2021, Hội đồng nhân dân tỉnh có Nghị quyết số 116/2021/NQ-HĐND về cơ chế, chính sách hỗ trợ phát triển cây gai xanh giai đoạn 22021-2023: Hỗ trợ chuyển đổi trồng cây kém hiệu quả sang trồng cây gai xanh 10 triệu đồng/ha, hỗ trợ 50% một lần mua giống cây gai xanh, hỗ trợ chi phí mua máy tước vỏ cây gai xanh với mức 5 triệu đồng/máy.

- Ngày 10/12/2021, Hội đồng nhân tỉnh đã ban hành Nghị quyết số 185/2021/NQ-HĐND về chính sách phát triển nông nghiệp, nông thôn, nông dân trên địa bàn tỉnh, giai đoạn 2022 - 2025. Cụ thể về chính sách phát triển nông nghiệp: (1). Hỗ trợ sản xuất rau an toàn tập trung chuyên canh; (2). Hỗ trợ hạ tầng khu trang trại chăn nuôi tập trung; (3). Hỗ trợ phát triển rừng trồng thâm canh, tập trung; (4). Hỗ trợ ứng dụng công nghệ vật liệu mới trong đóng mới hầm bảo quản quản lý sản phẩm khai thác thủy sản cho các tàu cá đánh bắt, hậu cần đánh bắt vùng khơi; (5). Hỗ trợ sản xuất cây ăn quả tập trung; (6). Hỗ trợ khi ngừng hoạt động hoặc di dời cơ sở chăn nuôi ra khỏi khu vực không được phép chăn nuôi trên địa bàn tỉnh; (7). Hỗ trợ phát triển sản phẩm thuộc Chương trình mỗi xã một sản phẩm; (8). Hỗ trợ hệ thống mương, rãnh thoát nước thải khu dân cư có nắp đậy (1.000 tấn xi măng cho xã trong kế hoạch phấn đấu đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao).

 - Ngày 12/01/2022, UBND tỉnh đã ban hành Quyết định số 198/QĐ- UBND về việc phê duyệt Đề án phát triển cây ăn quả tập trung trên địa bàn tỉnh đến năm 2025, định hướng đến năm 2030. Mục tiêu chung là: Hình thành vùng sản xuất cây ăn quả tập trung, quy mô lớn được ứng dụng công nghệ cao, hiệu quả, giá trị thu nhập trên đơn vị diện tích; nâng cao đời sống nhân dân, phát triển ngành hàng có giá trị gia tăng cao; góp phần phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng nông thôn mới, đồng thời bảo vệ môi trường sinh thái.

II. Vai trò của Hội LV & TT tỉnh Thanh Hóa trong xây dựng vườn hộ, vườn mẫu

Phong trào xây dựng NTM nới chung, xây dựng vườn hộ, vươn mẫu nông hộ nói riêng có sự đóng góp của cả hệ thống chính trị, trong đó Hội LV &TT tỉnh Thanh hóa có vai trò quan trọng.

1. Những đóng góp cụ thể của Hội LV & TT Thanh Hóa

Trong những năm qua, Hội Làm vườn và Trang trại Thanh Hóa đã chỉ đạo, xây dựng được 334 vườn mẫu, 08 trang trại, 291 mô hình sản xuất. Diện tích cây ăn quả, diện tích rau, hoa quả canh tác trong nhà lưới, nhà màng, có tưới nước tiết kiệm, chăn nuôi trên đệm lót sinh học hoặc có bể biogas, sử dụng chế phẩm sinh học ngày càng được phổ biến, mô hình farm stay ra đời, sáng chế chuyển giao 08 máy tinh lọc mật ong, góp phần tạo nên sản phẩm OCOP mật ong…Hàng năm, Hội đã biên soạn và tham gia giảng bài tập huấn chuyên đề "Xây dựng vườn mẫu" cho cán bộ huyện, xã theo yêu cầu của Văn phòng Điều phối Chương trình xây dựng nông thôn mới tỉnh. Hội đã có gian hàng giới thiệu sản phẩm từ nông trại tại Hội nghị kết nối cung cầu của tỉnh. 

Hội LV &TT Thanh Hóa xác định xây dựng "Vườn trại đẹp", "Vườn trại mẫu" là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của Hội: Hàng năm, Hội đề xuất với UBND tỉnh, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Văn phòng Điều phối Chương trình nông thôn mới, Sở Tài chính, Sở Tài nguyên và Môi trường, nhiệm vụ cải tạo vườn tạp, xây dựng vườn mẫu, nhiệm vụ khuyến nông, bảo vệ môi trường và được hỗ trợ kinh phí thực hiện. Các mô hình thực hiện theo nguyên tắc: Người tham gia tự nguyện có vốn đối ứng, theo hướng nông nghiệp tuần hoàn, hữu cơ, công nghệ cao, thuận thiên, theo chuỗi giá trị. Ngoài việc tập huấn kỹ thuật, tham quan trong địa phương; Hội tổ chức đến các đơn vị ngoài tỉnh tham quan, học hỏi kinh nghiệm, như đến: Hà Tĩnh về cải tạo vườn tạp, xây dựng vườn mẫu; đến Đà Lạt (Lâm Đồng) về Nông nghiệp công nghệ cao; đến Viện cây lương thực và cây thực phẩm, nhận chuyển giao trồng dưa vàng trong nhà màng và giống lúa Thảo Cẩm 9; đến Khoái Châu (Hưng Yên) về cây ăn quả, cây nhãn; đến Học viện Nông nghiệp về nông nghiệp thông minh; đến Viện Bảo vệ thực vật về sản xuất nấm Đông Trùng Hạ Thảo; đến Đại học Lâm nghiệp nhận chuyển giao kỹ thuật nuôi, cấy nấm Đông Trùng Hạ Thảo; đến Đại học Nông Lâm Bắc Giang về trồng nho.

Tổ chức Cuộc thi "Vườn Trại đẹp" năm 2022:

Tổ chức Cuộc thi "Vườn Trại đẹp" là việc mới, việc khó với Hội, nhưng để lan tỏa phong trào xây dựng vườn đẹp nhà sạch, tôn vinh người có vườn trại đẹp và nâng cao năng lực cho cán bộ Hội. Hội Làm vườn và Trang trại quyết tâm thực hiện thành công nhiệm vụ này.

Đã có 22/27 (81%) số Hội huyện hưởng ứng tham gia, đến thời điểm này (25/8) Ban giám khảo Hội huyện đang chấm điểm, chọn lựa những vườn trại đẹp của Hội mình. Theo Kế hoạch Cuộc thi sẽ chung kết và tổng kết vào trước ngày Đại hội ĐB Hội Làm vườn và Trang trại Thanh Hóa tháng 12/2022, Tỉnh hội sẽ có Cúp và tiền thưởng cho người có vườn trại đẹp nhất, nhì, ba; có khen thưởng cho Hội huyện có thành tích xuất sắc tham gia cuộc thi.

Ngày 24/8/2022 Hội Làm vườn và Trang trại huyện Như Xuân tổ chức Cuộc thi “Vườn đẹp, Trang trại kiểu mẫu” năm 2022. Với 09 thí sinh vào vòng chung kết của 7 xã trong huyện. Trong đó, có: 05 thí sinh dự thi vườn đẹp và 04 thí sinh dự thi trang trại kiểu mẫu. Kết quả vườn mẫu có 01 giải nhất; 01 giải nhì, 01 giải ba và 02 giải khuyến khích. Trang trại kiểu mẫu có 01 giải nhất, 01 giải nhì, 01 giải ba và 01 giải khuyến khích; có 2 tập đạt giải tiêu biểu xuất sắc. Hội LV &TT Thanh Hóa đang hướng đến tổ chức chung kết Cuộc thi “Vườn đẹp, Trang trại kiểu mẫu” trong thời gian tới.

2. Một số mô hình vườn mẫu nông hộ tiêu biểu

- Mô hình “Vườn Bưởi diễn hữu cơ”:

Chủ hộ: Ông Nguyễn Xuân Khải - Sinh năm 1972. Thường trú tại: Thôn Xuân Thái, xã Yên Thọ, huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa

Diện tích: 10 ha, trong đó 7 ha trồng Bưởi diễn (3.000 cây). Năm 2020, được công nhận đạt tiêu chuẩn Nông nghiệp hữu cơ/ORGANIC (Trung tâm Kiểm nghiệm và Chứng nhận chất lượng TQC thuộc Liên hiệp Hội khoa học - công nghệ Việt Nam cấp). Sản phẩm tiêu thụ trên cả nước. Doanh thu: 2,350 tỷ đồng/năm. Trong đó, Bưởi diễn 100 tấn: 2 tỷ đồng; Cá các loại: 200 triệu đồng; gà thả vườn: 100 triệu đồng; Chim bồ câu: 50 triệu đồng.

Mô hình “Vườn trại kiểu mẫu, nuôi gà, nuôi lợn, trồng cây ăn quả sản xuất kinh doanh theo chuỗi”

Chủ hộ: Ông Hoàng Ngọc Năm - Sinh năm 1974. Thường trú tại: Thôn Thanh Xuân, xã Hóa Quỳ, huyện Như Xuân, tỉnh Thanh Hóa. Diện tích vườn trại: 3 ha.

Khởi điểm năm 1991, nuôi 300 con gà ri bản địa, tiếp đến nuôi 500 con gà Đông Tảo (Hưng Yên) và gà Mía lai, sau đó mở rộng quy mô nuôi lên 5.000 con (Giống gà Phùng Dầu Sơn, gà Mía lai, gà ri Sơn Tây, gà ta Minh Dư). Kết quả cho thu nhập tốt. Năm 2015, được các chuyên gia đầu ngành nông nghiệp trực tiếp tư vấn, hướng dẫn, đầu tư nuôi 2 vạn con gà/lứa (Giống gà ri Sơn Tây, gà Phùng Dầu Sơn, gà siêu trứng Ai Cập, gà ta Minh Dư); 3 lứa/năm. Năm 2020, xây dựng trại lợn nuôi 100 con lợn nái ngoại, 200 - 250 con lợn thịt; trồng 1 ha cây ăn quả (Bưởi da xanh, Bưởi Đào đường, Mít thái) làm sân cho 2 trại gà tập trung. Doanh thu: 3,5 - 4,5 tỷ đồng/năm.

- Mô hình “ Vườn cam, bưởi công nghệ cao”:

Chủ hộ: Ông Phạm Văn Khu - Sinh năm: 1960. Thường trú tại: Thôn 4, xã Quảng Phú, huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa. Diện tích: 4 ha, trồng Cam Cao Phong (Hòa Bình) và Bưởi. Năm 2018, xây dựng mô hình trồng cây ăn quả “Nông nghiệp, tuần hoàn, hữu cơ, công nghệ cao, thuận thiên”. Chú trọng áp dụng khoa học kỹ thuật, chăm sóc hữu cơ, tưới tiêu tiết kiệm. Doanh thu: 4 tỷ đồng/năm.

- Mô hình “Sản xuất Ốc nhồi giống và nuôi Ốc nhồi thương phẩm”:

Chủ hộ: Ông Bùi Văn Hải - Sinh năm 1982. Thường trú tại: Phố Phong Lượng, thị trấn Tân Phong, huyện Quảng Xương, tỉnh Thanh Hóa. Diện tích: 3,5 ha.

Năm 2018, được Hội Làm vườn và Trang trại Thanh Hóa triển khai, tư vấn, hướng dẫn xây dựng vườn mẫu. Năm 2019, gia đình đã đầu tư cải tạo, nâng cấp đạt tiêu chuẩn vườn mẫu, vườn đẹp nhà sạch. Vốn đầu tư: Trên 02 tỷ đồng và có 06 lao động. Thức ăn cho Ốc chủ yếu là bèo tấm, lá sắn, lá khoai, các loại hoa quả thứ phẩm. Sản phẩm gồm: 300 vạn con Ốc giống/năm; 20 tấn Ốc thương phẩm/năm; Mướp canh, quả này này, mướp đắng, ốc cấp đông, ốc nhồi ống tre. Doanh thu: 1,7 tỷ đồng/năm. Từ mô hình này đã lan tỏa, nhân rộng đến nay huyện Quảng Xương đã có 150 hộ nuôi Ốc nhồi, với diện tích 55 ha; nhiều đoàn khách trong ngoài tỉnh đến tham quan học hỏi, liên kết phát triển.

- Mô hình “Vườn mẫu”.

Chủ hộ: Ông Nguyễn Xuân Miên - Sinh năm 1957. Thường trú tại: Thôn Đạo Điền, xã Hoằng Xuân, huyện Hoằng Hóa, tỉnh Thanh Hóa. Diện tích: 1.620 m2, trong đó diện tích vườn: 1.320 m2, diện tích nhà ở và công trình phụ: 300 m2. Thu nhập: 160 triệu đồng/năm. Trong đó, thu từ cây ăn quả 100 triệu đồng/năm (198 cây Cau, 13 cây Vải Thiều chín sớm, 12 cây Bưởi diễn; thu từ chăn nuôi lợn thương phẩm 1,2 tấn/năm; thu từ Ốc nhồi 1,2 tấn/năm: 60 triệu đồng. Từ năm 1982: Quy hoạch đồng bộ, sạch đẹp, thoáng mát; hệ thống tưới thông minh (Điều khiển từ xa).

- Mô hình “VAC mẫu, tổng hợp, xanh sạch đẹp, hiệu quả”.

Chủ hộ: Ông Hoàng Văn Chính - Sinh năm: 1957 . Thường trú tại: Thôn Xuân Sơn, xã Thanh Sơn, thị xã Nghi Sơn, tỉnh Thanh Hóa. Diện tích: 1.212,5 m2. Trong đó, diện tích nhà và công trình: 668 m2; diện tích vườn trồng cây các loại: 544,5 m2. Thu nhập: 56 triệu đồng/năm. Trong đó, bán Bưởi quả (30 cây Bưởi diễn): 7 triệu đồng; bán lá Đinh Lăng: 3 triệu đồng; bán cây cảnh: 8 triệu đồng; bán rau, hoa các loại: 12 triệu đồng; bán Mật ong: 20 triệu; bán con giống và Chim cảnh: 6 triệu đồng.