Sử sách nước Việt ta cũng ghi lại việc Tả quân Lê Văn Duyệt thời Nguyễn từng nói với vua Gia Long về ngũ đức của gà dựa trên lời Điều Nhiêu khi xưa:
Một là, đầu có mào như đội mũ, thân có lông đẹp như quần áo, gọn gàng đó là Văn.
Hai là, chân cứng, có cựa nhọn để làm vũ khí, ấy là Võ.
Ba là, thấy đối thủ là xông vào, ấy là Dũng.
Bốn là, tìm thấy thức ăn liền gọi đồng loại, đó là Nhân.
Năm là, đúng giờ, đúng canh liền cất tiếng gáy, ấy là Tín.
Gà trống. (Tranh dân gian Đông Hồ)
Lê Văn Duyệt tâu với vua rằng, binh thư có câu: “Phàm người làm tướng phải có đủ những đức: Văn, Võ, Dũng, Nhân, Tín mới có thể làm ba quân mến phục. Có vậy mới là tướng tài để đánh thắng cường địch”.
Văn không chỉ là sự uyên thâm về học vấn, mà còn là “dấu vết do đạo đức lễ nhạc giáo hóa mà có vẻ đẹp đẽ rõ rệt” – (Từ điển Hán Nôm). Từ đó biểu hiện ra bên ngoài hình thức là sự chỉn chu, cốt cách thanh tao, khí chất đĩnh đạc của bậc chính nhân quân tử, mà áo quần chỉnh tề, nhã nhặn là một cách nhận biết. Gà trống có bộ lông vũ rực rỡ nhưng hài hòa, uy vũ, lại đầy đủ cả mũ miện chỉnh tề nên đại diện được cho cái đức Văn.
Cái Võ, Dũng của gà trống uy vũ và hiên ngang. Tương truyền Nguyễn Lữ nhà Tây Sơn sau khi quan sát các thế đá của gà chọi đã sáng tạo ra Hùng kê quyền (bài quyền con gà trống). Ông còn để lại bài thơ miêu tả các thế đánh cương nhu kết hợp, oai võ tựa Thanh Long, Bạch Hổ của gà chọi qua bài “Quyền Thiệu Hùng Kê”.
Làng võ thuật Việt Nam cũng có võ sư Đặng Văn Anh (1921 – 1998) uy trấn một thời, lấy Kim kê (gà vàng) làm biểu tượng, với ý nghĩa “Phong vũ như mai, kê minh bất kỷ”, nghĩa là dù ngoài trời mưa gió, gà vẫn không ngừng cất tiếng gáy.
Bên cạnh đó, là hình ảnh của người quân tử, vốn mục tiêu mà mỗi người khi sống trên đời đều nên hướng tới trong văn hóa truyền thống xưa kia, gà trống không thể thiếu cái đức Nhân vị tha. Nhân Nghĩa khi nghĩ tới người khác trước khi nghĩ đến mình vốn là nền tảng đạo đức làm người cơ bản của Nho gia, cũng thể hiện sự Thiện lương coi người như mình của Phật gia.
Cái Võ, Dũng mà không đi với đức Nhân thì sẽ trở thành Võ Dũng của kẻ thất phu. Có câu chuyện về việc luyện gà chọi cho vua thời xưa rằng, sau khi đã luyện mười ngày, có người hỏi đã xong chưa, vị phụ trách luyện gà nói: “Chưa! Hãy còn kiêu khí”. Sau mười ngày nữa lại được hỏi thăm, vị ấy lại trả lời: “Chưa! Còn đáp lại với vang và với bóng”. Tiếp mười ngày nữa trôi qua, khi được hỏi, lại đáp: “Chưa! Mắt nhìn còn hăng và khí còn thịnh lắm”. Mười ngày sau vị ấy mới nói: “Sắp được rồi. Nghe tiếng gà khác mà lòng nó không chao động. Nhìn nó như con gà bằng gỗ. Đức của nó đã toàn bị rồi. Gà lạ không con nào dám đối đầu với nó, trông thấy nó là đã quay đầu bỏ chạy!”.
Gà trống còn truyền cảm hứng nhân sinh qua hình ảnh thanh cao, không tơ tưởng dục vọng dù bản thân có nhiều thê thiếp của người quân tử xưa kia:
“Chân đạp miền thanh địa,
Đầu đội mũ bình thiên,
Mình mặc áo mã tiên,
Ban ngày đôi ba vợ,
Tối một mình nằm riêng”.
(Ca dao)
Từ đó, việc cúng gà trống có một ý nghĩa thật sâu sắc mà nếu như hiểu rõ, chắc hẳn chúng ta sẽ lắng lại một chút trong giây phút linh thiêng, kính cẩn bên bàn thờ ngày Tết mà tự suy xét mình.
Bạn đánh giá như thế nào về hoạt động của Hội Làm vườn Việt Nam |
Hoạt động có hiệu quả |
Hoạt động không hiệu quả |
Không có ý kiến |