Toàn cảnh hội thảo.

Dự và chủ trì hội thảo có ông Lê Quốc Doanh, nguyên Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và PTNT, nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Chủ tịch Hội Làm vườn Việt Nam; ông Vinod Ahuja, Trưởng đại diện FAO tại Việt Nam; ông Nguyễn Đỗ Anh Tuấn, Vụ trưởng Vụ Hợp tác Quốc tế (Bộ Nông nghiệp và Môi trường); ông Lê Quốc Thanh, Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quốc gia; ông Lê Đức Thịnh, Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn; cùng Lãnh đạo các cục, vụ, viện thuộc Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Lãnh đạo Hội Làm vườn Việt Nam, Lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường 9 tỉnh, thành phía Bắc.

Biến mỗi khu vườn thành một đơn vị nông nghiệp sinh thái

Theo ông Lê Quốc Doanh, nguyên Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và PTNT, nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Chủ tịch Hội Làm vườn Việt Nam, những năm qua, với sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, ngành Nông nghiệp, trong đó có kinh tế vườn, đạt được những kết quả đáng ghi nhận. Kinh tế vườn giúp người dân, nhà vườn từng bước nâng cao chất lượng, xây dựng thương hiệu nông sản, nhiều sản phẩm xuất sang các thị trường khó tính trên thế giới. Từ đó, nâng cao giá trị sản phẩm, góp phần xóa đói, giảm nghèo, làm giàu.

Ông Lê Quốc Doanh, nguyên Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và PTNT, nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Chủ tịch Hội Làm vườn Việt Nam trao đổi tại hội thảo.

Tuy nhiên, trong phát triển kinh tế vườn còn gặp một số khó khăn, vướng mắc như: suy thoái đất, suy thoái môi trường, thiếu khả năng tiếp cận đổi mới và thị trường... Việc Hội Làm vườn Việt Nam (VACVINA) và Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO) ký Thỏa thuận LoA thực hiện dự án FAO TCP/VIE/4001 “Hỗ trợ phát triển kinh tế vườn tuần hoàn thích ứng biến đổi khí hậu ở miền Bắc Việt Nam” phù hợp với tầm nhìn của Việt Nam về tăng trưởng xanh, kinh tế tuần hoàn và Nghị quyết quốc gia về nông nghiệp, nông dân và nông thôn. Dự án cũng phù hợp với tầm nhìn của FAO về Bốn điều tốt hơn - sản xuất tốt hơn, dinh dưỡng tốt hơn, môi trường tốt hơn và cuộc sống tốt đẹp hơn.

Phát biểu tại hội thảo, ông Vinod Ahuja, Trưởng Đại diện FAO tại Việt Nam cho biết, ở Việt Nam, làm vườn không chỉ là sản xuất mà còn là một phần của nền văn hóa nông thôn. Tại các tỉnh phía Bắc, nơi 90% nông dân là hộ sản xuất nhỏ và phụ nữ chiếm hơn 60% lực lượng lao động nông nghiệp, mô hình VAC truyền thống đã cho thấy trồng trọt, nuôi thủy sản và chăn nuôi có thể kết hợp với nhau trong một hệ thống hài hòa, năng suất và cân bằng sinh thái. Những khu vườn này không chỉ nuôi sống gia đình mà còn duy trì sự đa dạng sinh học, kiến thức truyền thống và ý thức cộng đồng.

Như Chủ tịch Hội Làm vườn Lê Quốc Doanh đã đề cập, kinh tế làm vườn ở Việt Nam đang phải đối mặt với những áp lực như suy thoái môi trường, thiếu khả năng tiếp cận đổi mới và thị trường, và các hệ thống hỗ trợ bị phân mảnh. Mặc dù có tiềm năng, lĩnh vực này vẫn chưa được khai thác hiệu quả tiềm năng.

Ông Vinod Ahuja, Trưởng Đại diện FAO tại Việt Nam phát biểu tại hội thảo.

Dự án này nhằm mục đích thay đổi điều đó. Với sự hỗ trợ của Chương trình Hợp tác Kỹ thuật của FAO, chúng tôi muốn góp phần biến mỗi khu vườn thành một đơn vị nông nghiệp sinh thái tự duy trì, có khả năng chống chịu với biến đổi khí hậu - nơi chất thải hữu cơ được tái chế trở lại đất, tài nguyên thiên nhiên được sử dụng một cách khôn ngoan và năng suất tăng trưởng cân bằng với thiên nhiên.

Thông qua các phương pháp kỹ thuật, tài liệu đào tạo và sổ tay hướng dẫn thực hành phù hợp với bối cảnh sinh thái và văn hóa địa phương miền Bắc Việt Nam, sáng kiến này sẽ hỗ trợ nông dân xây dựng các hệ thống bền vững và mạnh mẽ hơn. Được VACVINA thực hiện với sự hướng dẫn của NAEC và Bộ Nông nghiệp và Môi trường, dự án được thiết kế để chuyển giao kiến thức đến tận các mạng lưới khuyến nông cơ sở, giúp nông dân có được những công cụ cần thiết để cải thiện năng suất, thu nhập và quản lý môi trường, ông Vinod Ahuja cho biết thêm.

Kỳ vọng từ dự án thích ứng với biến đổi khí hậu

Thỏa thuận LoA ký giữa FAO và VACVINA (Hội Làm vườn Việt Nam) số LoA.FAO.VIE.2025.08 về triển khai thực hiện dự án hỗ trợ kinh tế vườn tuần hoàn thích ứng biến đổi khí hậu ở miền Bắc Việt Nam; thực hiện các hoạt động tư vấn đánh giá, tổ chức các hội thảo tham vấn, hỗ trợ HTX trên địa bàn 9 tỉnh, thành phố gồm: Thái Nguyên, Nghệ An, Tuyên Quang, Ninh Bình, Phú Thọ, Hải Phòng, Sơn La, Hưng Yên, Bắc Ninh.

Theo thỏa thuận, FAO đặt hàng nhiệm vụ thực hiện dự án thông qua LoA với các đơn vị thực hiện, nghiệm thu sản phẩm dự án, hướng dẫn các đơn vị thực hiện để triển khai hoạt động dự án tổ chức thực hiện.

Hội Làm vườn Việt Nam tổ chức thực hiện hội thảo khởi động, các gói tư vấn, báo cáo kết quả thực hiện cho FAO thông qua thỏa thuận LoA 1 (Đã ký kết giữa VACVINA và FAO). Các đơn vị thuộc Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Cơ quan nghiên cứu, các bên tham gia khác tham vấn, góp ý để hoàn thiện các kết quả dự án.

Trung tâm Khuyến nông Quốc gia tham vấn các ToRs tuyển chọn tư vấn, kế hoạch tổ chức hội thảo, tập huấn, và kết quả dự án (các báo cáo tư vấn), sử dụng kết quả dự án để nhân rộng mô hình sau khi dự án kết thúc. Các Sở Nông nghiệp và Môi trường, Khuyến nông tỉnh, hệ thống VACVINA tại các tỉnh, thành tham gia tổ chức các hoạt động khảo sát trên địa bàn, sử dụng kết quả dự án để triển khai nhân rộng mô hình sau khi dự án kết thúc.

Dự án nhằm mục tiêu phát triển bền vững Liên Hợp quốc; Đổi mới sáng tạo cho nông nghiệp bền vững; Giảm thiểu biến đổi khí hậu và hệ thống nông-lương thực thích ứng; Sản xuất lương thực bền vững và các hoạt động nông nghiệp phục hồi; Tăng cường năng lực thể chế và các biện pháp quản lý, sử dụng bền vững tài nguyên thiên nhiên, bảo tồn hiệu quả đa dạng sinh học và hệ sinh thái.

Thông qua dự án sẽ góp phần thực hiện Nghị quyết số 19-NQ/TW về tam nông; Quyết định số 150/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ Phê duyệt Chiến lược phát triển nông nghiệp và nông thôn bền vững giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050; Quyết định số 687/QĐ-TTg phê duyệt Đề án Phát triển Kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam.

Dự án sẽ tác động đến phát triển kinh tế nông nghiệp toàn diện, tuần hoàn, chống chịu với khí hậu, góp phần tăng cường an ninh lương thực. Từ đó, kết quả mang lại là tăng cường năng lực và hiệu quả của Hội Làm vườn và hệ thống Khuyến nông để phát triển hơn nữa chuỗi giá trị các sản phẩm nghề làm vườn bền vững.

Các đại biểu tham dự chụp ảnh lưu niệm.

Phân tích đánh giá Hệ sinh thái VAC và các dịch vụ khuyến nông hỗ trợ phát triển Hệ sinh thái này. Xây dựng Mô hình kinh tế vườn tuần hoàn thích ứng với biến đổi khí hậu tại miền Bắc. Thể chế hoá các hướng dẫn kỹ thuật cho mô hình để sử dụng rộng trong hệ thống khuyến nông; xây dựng kế hoạch huy động nguồn lực để nhân rộng các hoạt động dự án.

Trong khuôn khổ hội thảo, các đại biểu, chuyên gia đã trao đổi, chia sẻ giới thiệu kinh nghiệm, định hướng của địa phương trong phát triển kinh tế VAC theo hướng nông nghiệp tuần hoàn, thích ứng biến đổi khí hậu và liên kết theo chuỗi; kiến nghị hỗ trợ kỹ thuật, cơ chế chính sách để phát triển kinh tế vườn tuần hoàn thích ứng biến đổi khí hậu.

Bài học kinh nghiệm từ Sơn La

Sơn La là tỉnh có diện tích và sản lượng cây trồng hàng hóa lớn nhất vùng Tây Bắc, với nhiều loại cây chủ lực như: xoài, nhãn, ngô, sắn, cà phê, mận, dâu tây, sơn tra. Năm 2024, diện tích đạt 331.417 ha, trong đó, cây hàng năm là 212.945 ha, cây lâu năm 118.482 ha.

Diện tích cây ăn quả (không bao gồm sơn tra) đạt 73.196 ha, sản lượng trên 430.000 tấn/năm, trong đó, phải kể đến một số loại cây chủ lực như: Xoài 19.561 ha, sản lượng 75.445 tấn; Mận, mơ 14.115 ha, sản lượng 95.479 tấn; Nhãn 19.791 ha, sản lượng 71.284 tấn; Dâu tây 748 ha, sản lượng 7.806 tấn. Diện tích rau lớn nhất Tây Bắc, với diện tích 12.670 ha, sản lượng đạt 185.554 tấn.

 Bà Cầm Thị Phong, Phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Sơn La chia sẻ kinh nghiệm tại hội thảo.

Hiện tỉnh có 218 mã số vùng trồng; 8 mã cơ sở đóng gói; 31 sản phẩm nông sản được bảo hộ. Tỉnh có 8 vùng trồng trọt ứng dụng công nghệ cao được công nhận; Ứng dụng công nghệ sinh học, sử dụng chế phẩm vi sinh, enzyme, protein sinh học để phòng trừ sâu bệnh, giảm thuốc hóa học. 

Chia sẻ về kinh nghiệm, bà Cầm Thị Phong, Phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Sơn La, cho biết, thành công của chuỗi rau, quả ở Sơn La là kết quả từ tư duy hệ thống, chính sách đúng, cách làm linh hoạt và đổi mới sáng tạo từ cơ sở. Chính sách hợp thời, triển khai đồng bộ từ tỉnh đến xã tạo hành lang pháp lý và niềm tin cho người dân, HTX và doanh nghiệp. Hợp tác xã là “xương sống” tổ chức sản xuất - giúp kết nối nông dân, vùng nguyên liệu, tiêu chuẩn, thị trường và chế biến.

Nông dân thay đổi tư duy sản xuất gắn với thị trường - làm đúng, làm sạch, làm theo đơn đặt hàng. Công nghệ trở thành công cụ thực tiễn như: bao quả, mã QR, rải vụ, tưới nhỏ giọt - nâng cao năng suất, truy xuất và giá bán. Kết hợp với du lịch - OCOP - lễ hội nông sản - gia tăng giá trị cộng hưởng, gắn nông nghiệp.